İşe Alımda Dijital Dönüşüm: Yapay Zeka Kullanımı ve Etik Sınırlar

İnsan kaynakları dünyası, son yıllarda dijitalleşmenin etkisiyle köklü bir dönüşüm geçiriyor. Özellikle işe alım süreçlerinde yapay zeka (AI) destekli araçlar, karar alma süreçlerini hızlandırırken, daha önce fark edilmeyen aday profillerini ortaya çıkarma potansiyeli sunuyor. Ancak bu teknolojilerin kullanımı, beraberinde ciddi etik ve hukuki tartışmaları da getiriyor. Bu yazımızda, işe alımda yapay zekanın sunduğu fırsatları ve karşı karşıya kalınan etik sınırları ele alıyoruz.

Yapay Zeka ile İşe Alım Süreçleri Nasıl Değişiyor?

Geleneksel işe alım yöntemleri; CV tarama, telefon mülakatı ve manuel değerlendirme gibi yoğun emek isteyen aşamalardan oluşuyordu. Yapay zeka ile birlikte:

• CV eleme süreci otomatikleşti: AI destekli yazılımlar, yüzlerce başvuruyu saniyeler içinde filtreleyebiliyor.
• Ön değerlendirme görüşmeleri sanallaştı: Chatbot'lar ve video analiz sistemleri ile ilk aşama mülakatlar otomatik olarak yapılabiliyor.
• Veri analitiği ile öngörüler artıyor: Adayın kültürel uyumu, işte kalma süresi ve potansiyel performansı gibi unsurlar, algoritmalarla tahmin edilmeye çalışılıyor.
• Tarafsızlık iddiası öne çıkıyor: Teoride yapay zeka, insan önyargılarını elimine ederek daha adil seçimler yapılmasını sağlayabilir.

Etik Sınırlar Nerede Başlıyor?

Teknolojiyle birlikte gelen bu avantajlar, bazı etik ve hukuki riskleri de beraberinde getiriyor:

• Veri gizliliği ihlalleri: Adaylardan toplanan verilerin nasıl saklandığı ve işlendiği şeffaf olmalı.
• Algoritmik önyargı (bias): Yapay zeka sistemleri, eğitildiği verilerdeki insan önyargılarını tekrar edebilir. Örneğin; geçmiş işe alımlarda kadınlara düşük puan verilmişse, sistem bunu taklit edebilir.
• Şeffaflık eksikliği: Adaylar, değerlendirme sürecinde hangi kriterlerin etkili olduğunu bilmeden elenebilir. Bu durum, hesap verilebilirlik sorununa yol açar.
• Hukuki düzenlemelerle uyum: Avrupa Birliği'nin AI Act gibi düzenlemeleri, yapay zekanın işe alımda kullanımı için sınırlar çizmeye başlamıştır. Türkiye’de de KVKK kapsamında benzer hassasiyetler gözetilmelidir.

Denge Nasıl Kurulmalı?

İşe alımda dijital araçlardan yararlanmak kaçınılmaz hale geliyor. Ancak şirketler şu ilkeleri benimsemelidir:

• İnsan denetimini koruyun: Nihai karar sürecinde mutlaka insan gözetimi olmalı.
• Şeffaflık sağlayın: Adaylara, değerlendirme süreci hakkında bilgi verilmeli.
• Veri etiğine uyun: Aday verileri açık rıza ile toplanmalı ve KVKK’ya uygun şekilde saklanmalı.
• Yapay zekayı denetleyin: Kullanılan algoritmalar düzenli olarak test edilmeli ve önyargı riskleri minimize edilmelidir.